Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Orhan Camii Koleksiyonu’nda “16 Or 697” nolu arşiv numarası ile “Alî Sırrî İznikî” adlı yazara kayıtlı görünen “Sırrü’l-Erkân” adlı eserin, gerçekte İbrâhim Tennûrî’nin (ö. 887/1482) “Gülzar-ı Mânevî” adlı eseri olduğunu tesbit ettik. Eserin 185. varakında telif tarihi ve beyit sayısı şu şekilde geçmektedir:
Sekiz yüz elli yedisinde iy yâr
Safer nısfında hatm oldu bu güftâr (v. 185b)
H. 857 / 1453
Keremden Hak teâlâ kıldı yârı
Ki beş bin yüz kurb beyt oldu vârı (v. 185b)
Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Sırrü’l-Erkân , 16 Or 697, 185b
Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Sırrü’l-Erkân , 16 Or 697, 1b
İnebey’deki bu eserin adı muhtemelen 1b’de yer alan “Beyân-ı Sırr-ı Erkân Salât-ı Bâtınî” adlı bölümden çıkarılmıştır. Sırrü’l-Erkân adıyla kaydedilen bu eserin müellifi, muhtemelen Osmanlı Müellifleri’ne[1] dayandırılarak Abdürrahim Tırsî’nin (ö. 926/1520) torunu Ali Sırrı İznikî (ö. 1046/1636) olarak kaydedilmiştir. Oysa bu eser, Ali Rıza Karabulut’un neşri ile karşılaştırıldığında “Gülzar-ı Mânevî”nin bir nüshası olduğu açıkça görülecektir.[2] Hicrî 857’de tamamlanan bu eser, Fatih Sultan Mehmed’e takdim edilmiştir.[3] Eserde abdest, namaz, zekât, oruç gibi ibadetlerin dinî ve tasavvufî mânaları açıklanmış, bunlarla ilgili âyet ve hadisler nakledilerek yorumları yapılmıştır. Gülzâr-ı Ma’nevî, Süleymaniye Esad Efendi 1639 nolu nüshası kullanılarak 1978 yılında Ali Rıza Karabulut ve Ramazan Yıldız tarafından seçmeler halinde neşredilmiştir. Ayrıca eser üzerine 1991 yılında Semiha Kiraz, 1999 yılında Meheddin İspir yüksek lisans; Mustafa Fidan ise 1995 yılında doktora çalışması yapmıştır.[4] Eser nihayet Mustafa Demirel tarafından 2005 yılında tam metin hâlinde kitap olarak neşredilmiştir.[5]
Ali Rıza Karabulut – Ramazan Yıldız, Gülzâr-ı Ma’nevî ve İbrâhim Tennûri, Ankara 1978
Sefine-i Evliya’da vefat tarihi hicrî 1046 olarak verilen Şeyh Ali Sırrı Efendi Hazretleri[6] hakkında tafsilatlı bilginin Yadigar-ı Şemsî’de yer aldığı kanaatimizce sehven ifade edilmiştir. Çünkü Yadigar-ı Şemsî’de iki yerde mükerreren geçen Bursalı hattat “eş-Şeyh Ali Sırrî Efendi”[7], Şeyh Mehmed Nafiz Efendizade Şeyh İsmail Galib Efendi’nin oğludur ve vefat tarihi hicrî 1322’dir. Yadigar-ı Şemsî’de Hattat Ali Sırrı Bursevî’ye ait herhangi bir eserden de bahsedilmemektedir. Fakat Bazı internet sitelerinde[8] Sırru’l-Erkan adındaki eserin Hattat eş-Şeyh Ali Sırrî Efendi’ye ait olduğu yazmaktadır.
Özetleyecek olursak, Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Orhan Camii Koleksiyonu’nda sehven Sırru’l-Erkan adıyla kaydedilen eser, Gülzar-ı Manevî’nin bir nüshasıdır. Tahirü’l-Mevlevî’nin Şeyh Ali Sırrı İznikî’ye (ö. 1046/1636) ait olduğunu ifade ettiği; bazı internet sitelerinin de Hattat Ali Sırrî Bursevî’ye (ö. 1322/ 1902) ait olduğunu yazdığı “Sırru’l-Erkân” adında bir esere ulaşılamamıştır.
Necati İŞLER
Türk-İslam Edebiyatı Doktora Öğrencisi
[1] Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri-I, 94
[2] Ali Rıza Karabulut – Ramazan Yıldız, Gülzâr-ı Ma’nevî ve İbrâhim Tennûri, Ankara 1978
[3] Kartal, Ahmet, Doğunu Uzun Hikayesi. s.319
[4] Diyanet İslam Ansiklopedisi, İbrahim Tennuri Maddesi, cilt: 21; sayfa: 356
[5] Demirel, Mustafa (2005). İbrahim Tennûrî – Gülzâr-ı Manevî (Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), İstanbul: Çağrı Yay.
[6] Vassaf Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ-I, s. 104
[7] Kara, Mustafa-Kadir Atlansoy (hzl.) (1997). Mehmed Şemseddin Bursa Dergâhları Yâdigâr-ı Şemsî I-II. Bursa: Uludağ Yay., s.113, 217
[8] http://www.bursa.bel.tr/tarihi-camiden-calinan-kitabe-yerine-asildi/haber/5261/ http://hattatlarimiz.blogspot.com.tr/2016/01/hattat-ali-sirri-efendi-seyh-ali-srr.html erişim: 07.09.2016
Yazmalarımız 